खोटङ | नेपालको खोटाङ जिल्लामा रहेको हलेसी त्रिधार्मिकस्थललाई संयुक्त राष्ट्रसंघीय शैक्षिक, वैज्ञानिक तथा सांस्कृतिक संगठन (युनेस्को) को विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत गर्न औपचारिक पहल सुरू गरिएको छ। हिन्दू, बौद्ध, र किरात धर्मावलम्बीहरूको आस्थाको केन्द्र मानिने हलेसी ऐतिहासिक, सांस्कृतिक, र धार्मिक रूपमा महत्त्वपूर्ण स्थल हो।
हलेसी तुवाचुङ नगरपालिकाले हालै सम्पन्न हिउँदे नगरसभामा यसबारे निर्णय पारित गरेको छ। नगरप्रमुख विमला राईका अनुसार नगरपालिकाले पुरातत्व विभागमार्फत आवश्यक दस्तावेज युनेस्को समक्ष बुझाउने प्रक्रिया अघि बढाइरहेको छ। उनका अनुसार, हलेसी विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत भएपछि यसको संरक्षण, प्रवर्द्धन, र पूर्वाधार विकासका लागि अन्तर्राष्ट्रियस्तरबाट सहयोग प्राप्त हुने अपेक्षा गरिएको छ।
धार्मिक दृष्टिले हलेसीलाई हिन्दू धर्ममा भगवान् शिव र पार्वतीले भष्मासुरबाट बच्न शरण लिएको स्थल मानिन्छ। बौद्ध धर्ममा यो दोस्रो लुम्बिनीका रूपमा चिनिन्छ, जहाँ गुरु पद्मसम्भवले बुद्धत्व प्राप्त गरेको विश्वास गरिन्छ। किरात धर्मअनुसार, हलेसी उनीहरूको आदिम भूमि हो, जहाँ तुवाचुङ पहाड किरात सभ्यताको प्रमुख केन्द्र रहेको छ।
हलेसी नेपालभित्रका साथै भारत, चीन, भुटान, जापान, अमेरिका, रूस लगायतका देशहरूबाट हजारौँ तीर्थयात्रीहरू आउने प्रमुख धार्मिक तथा पर्यटकीय गन्तव्य बनिसकेको छ। यातायात पूर्वाधार सुधार भएसँगै पछिल्ला वर्षहरूमा यहाँ आउने पर्यटकको संख्या उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि भएको छ।
विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत भएपछि हलेसीको संरक्षण र प्रवर्द्धनमा अन्तर्राष्ट्रिय चासो बढ्नेछ। यसले पर्यटन प्रवर्द्धनका साथै स्थानीय अर्थतन्त्रलाई मजबुत बनाउने विश्वास गरिएको छ। साथै, नेपाल सरकारले पनि थप बजेट छुट्याएर पूर्वाधार निर्माणलाई प्राथमिकता दिने अपेक्षा गरिएको छ।
हलेसी क्षेत्रमा रहेका प्रमुख गुफाहरूको ऐतिहासिक महत्त्व छ। मुख्य गुफाभित्र शिवलिङ्ग अवस्थित छ भने अन्य गुफाहरूमा धर्मद्वार, पापद्वार, स्वर्गद्वार जस्ता धार्मिक दृष्टिले महत्त्वपूर्ण स्थानहरू रहेका छन्। यी गुफाहरू प्राकृतिक रूपमा अति नै सुन्दर छन् र विश्व सम्पदाको सूचीमा परेपछि अझै व्यवस्थित रूपमा संरक्षित हुनेछन्।
हलेसी विकासका लागि स्थानीय, प्रदेश, र संघीय सरकारको संयुक्त प्रयास आवश्यक पर्ने देखिएको छ। नगरपालिकाले विभिन्न निकायसँग छलफल गरी हलेसीको चौतर्फी विकासको योजना अघि बढाउने जनाएको छ। स्थानीयवासी, धार्मिक संघसंस्था, र पर्यटन व्यवसायीहरूले पनि यसलाई सकारात्मक रूपमा लिएका छन्।
हलेसीको ऐतिहासिक महत्त्वलाई जगेर्ना गर्न र यसको अन्तर्राष्ट्रिय प्रचारप्रसार गर्न यो प्रयास सफल हुने अपेक्षा गरिएको छ। युनेस्कोको सूचीमा सूचीकृत हुन सकेमा हलेसीले विश्वभर नै नयाँ पहिचान पाउनेछ।
