पर्यटकीय गन्तव्यका दृष्टिले कास्की जिल्ला नेपालकै उत्कृष्ट जिल्ला मानिन्छ। यहाँ सबै पर्यटकीय स्थलहरु छन्, जसले स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटकको मन लोभ्याउने गर्दछ। हामीले यहाँ कास्कीका उत्कृष्ट ८ पर्यटकीय गन्तव्यमा पर्ने तालको संक्षेपमा चर्चा गरेका छौं।
(१) फेवाताल
पर्यटकीय नगरी पोखराको मुटुको रुपमा रहेको फेवाताल कास्की जिल्लाको मात्र नभई नेपालको एउटा प्रमुख पर्यटकीय स्थल हो। यो ताल नेपालमा रहेका तालहरुमध्येको सुन्दर ताल पनि हो। पोखरा उपत्यकाको पश्चिमतर्फ अवस्थित यस रमणीय तालको लम्वाई करिव ४.८ कि.मी. र चौडाई १.५ कि.मी.सम्म रहेको पाइन्छ। यस तालको क्षेत्रफल १०.१ वर्ग कि.मी. रहेकोमा हाल विभिन्न कारणले पुरिएर तालको क्षेत्रफल ४.४३ वर्ग कि.मी. रहेको पाइन्छ। गहिराई करीब २४ मिटरसम्म रहेको यस तालमा सुन्दर माछापुच्छे्र हिमालको प्रतिविम्व स्पष्ट देख्न सकिन्छ। बैदामको किनारामा रहेका हुनाले र तालको बीचमा तालवाराही मन्दिर रहेकोले यसलाई वैदाम ताल तथा वराहताल पनि भन्ने गरिन्छ। तालको बीचमा प्रसिद्घ तालवाराही मन्दिर रहेको छ।
(२) वेगनास ताल
लेखनाथमा अवस्थित यस तालको क्षेत्रफल ३.७३ वर्ग कि.मी रहेको छ, ताल ७.५ देखि १०.६ मिटरसम्म गहिरो छ। वि.सं. २०४४ मा बाँध बाधेपछि १५३ हेक्टर क्षेत्रफल वृद्धि भई तालको क्षेत्रफल ३७३ हेक्टर पुगेको छ। प्राकृतिक जलाशयभित्र मत्स्य भूरा उत्पादन केन्द्र रहेको यो ताल पनि कास्कीको प्रमुख पर्यटकीय स्थल अन्र्तगत पर्दछ। अन्नपूर्ण तथा माछापुच्छे्रको मनोरम दृश्य तालको किनारबाट देख्न पाइन्छ। सत्य युगमा ऋषिमुनीहरुले एक तलाउको निकटमा सोमयाग महायज्ञ गरी वौद्धिक एवं देवताहरुलाई अमृतपान र हवन गर्न लाग्दा यस बैदिक कार्यबाट अत्तालिएर शंखासुर नामक दैत्यको महायज्ञमा विघ्न पुर्याउन यज्ञस्थलबाट वेद र आफनो रक्षाका लागि भगवानको शरण परेका र भगवानले यस्तो थाहा पाई हराएको वेद खोजी गर्न मत्स्य अवतार धारण गरी शंखासुर वेद नाश गर्न तलाउमा पसी शंखासुरको वध गरी वेद खोजेर ल्याउने कार्य गरी वेदको रक्षा गर्ने काम भयो। यसरी वेदनाश गर्न खोजिएको तलाउ भएकाले वेदनाथ तलाउ (ताल) भन्न थाले, जुन पछि गएर वेगनास ताल नामले चिनियो। पो माछाका लागि प्रख्यात ताल पनि हो।
(३) रुपा ताल
लेखनाथमा रहेको यस तालको क्षेत्रफल १.१५ वर्ग कि.मी रहेको छ। ४.५ मिटर देखि ६ मिटर सम्म गहिराई भएको यो ताल पनि ज्यादै मनमोहक छ। श्राप पाएका कारण सुकन्या नाम गरेका एकजना राजकुमारीले वृद्ध अन्ध ऋषिको सेवा गरी बसेको देखेर स्वर्गका वैद्दा अश्विनी कुमारले युवती सुकन्याको उद्धार गरिदिने सोचेर च्यवन ऋषिको शरीर तरुण बनाइदिने भनी ऋषिसहित अश्विनी कुमार तरुण रुप धारण गराउन यसै तपोस्थल तलाउमा पसे। तलाउमा स्थान गरेर बाहिर निस्कदा ऋषिको रुप धप्धप् बलेको युवकको रुपमा परिष्कृत भयो। यसरी च्यवन ऋषिको रुप प्रादुर्भाव भएको तलाउलाई रुप तलाउ भन्दै जाँदा अपभ्रंश भई रुपाताल भनिएको मानिन्छ। यस ताल छेउ बनाइएको च्यवन आश्रमको च्यवन कुण्डको नियमित स्नान गर्नाले विभिन्न किसिमका नेत्र रोगहरु निदान हुने विश्वास गरिन्छ।
(४) खाष्टे ताल
लेखनाथमा रहेको खाष्टे तालको क्षेत्रफल १३.५७ हेक्टर रहेको छ। यो ताल वेगनाश, रुपा, मैदी, दिपाङ तालहरु भन्दा पश्चिममा र गुदे तालभन्दा पूर्वामा एंव न्यूरेनीसंगै रहेको छ। यो ताल पनि लेखनाथ क्षेत्रको पर्यटकीय गन्तव्य हो।
(५) दिपाङ ताल
दिपाङ सात तालको शहर लेखनाथको यो चौथो ठूलो ताल हो। कुल क्षेत्रफल ८.९८ हेक्टर रहेको यो ताल पनि पर्यटकीय स्थलको रुपमा विकास गर्न सकिने देखिन्छ। यसको संरक्षण र विकास गर्न जरुरी छ। हाल ताल संरक्षण समितिले ताल संरक्षणका लागि पहल गरिरहेको छ।
(६) गुदे ताल
कास्की जिल्लाको लेखनाथमा पर्ने यस गुदे तालको क्षेत्रफल ४.९८ हेक्टर रहेको छ। यस तालबाट प्राप्त हुने गुँद थुतेर केही मात्र सुकुल गुन्द्रको घरेलु उत्पादन गरिने भएकोबाट यसको नामाकरण गुदे ताल हुन पुगेको जनविश्वास रहेको पाइन्छ। हाल यो ताल अतिक्रमणको चपेटामा पर्दै गएको छ।
(७) न्यूरेनी ताल
लेखनाथमा रहेको यो तालको क्षेत्रफल २.८३ हेक्टर रहेको छ। लेखनाथका सात तालमध्येको यो ताल लेखनाथको दोस्रो सानो ताल हो। यो ताल पर्यटकीय दृष्टिले आकर्षक भए पनि पछिल्लो समय क्रमशः अतिक्रमणको चपेटामा पर्दै गएको छ।
(८) मैदी ताल
लेखनाथका तालहरुमध्येको सानो ताल मैदी ताल हो। लेखनाथ र कालिकाको सीमानामा रहेको यस तालको क्षेत्रफल १.१७ हेक्टर रहेको छ। यो ताल वेगनास र रुपातालभन्दा पश्चिम तथा गुदे, दिपाङ, खाष्टे र न्यूरेनी तालभन्दा पूर्वापट्टी अवस्थित छ। यो ताल पनि संरक्षणको अभावमा अतिक्रमित हुँदै गइरहेको छ।
